Samenvatting artikels

* Jan Van Mol: Het koordoksaal

In de westerse kerk had de koorafscheiding een meervoudige functie. Aanvankelijk werden de lezingen van hieruit gehouden. Vandaar benamingen als pulpitum, ambone, jubé, Lettner, misschien doksaal. Vanaf het Concilie van Lateranen (1215) verlegde de functie zich meer naar afscherming van het Sacrament (screen).Voor het Concilie van Trente (1545-1563) moest het altaar met tabernakel in de hele kerk zichtbaar zijn en werd verving de kansel het doksaal als plaats voorde prediking. Daardoor verdwenen heel wat doksalen.Ook in de 19de eeuw werden nog veel doksalen afgebroken. Hierbij speelden de denkbeelden over gothiek van b.v. Viollet-Leduc een rol.In Engeland bleef het organ screen een onderdeel van de meeste kathedralen en bleef de koorruimte een plaats waar b.v. de evensongs worden uitgevoerd.In Frankrijk bleven toch nog een aantal jubés bewaard. Saint Bertrand de Comminges heeft nog een intact ensemble koorbanken – doksaal – orgel. Bekend zijno.m. de doksalen van Albi en La Chaise Dieu. Het doksaal van Brou is gemaakt door Brabantse kunstenaars. Het Renaissance – doksaal van Arques la Bataille kreeg een nieuw orgel. In de protestantse landen kregen de doksalen minder te lijden van de Beeldenstorm. Bekende voorbeelden zijn de dom van Naumburg, Magdeburg en Halberstadt. In de Predigerkirche van Basel werd op het doksaal een middeleeuws orgel nagebouwd.

In België bleven nog enkele laatgotische doksalen bewaard in Aarschot, Leuven, Tessenderlo, Lier en Walcourt. Allen stammen zij uit de eerste helft van de 16de eeuw, een periode van welvaart onder Karel V en voor de godsdiensttroebelen. De doksalen van Aarschot en Tessenderlo zijn actueel omdat de orgels werden gerestaureerd. Hierbij kwamen twee opties naar voren. In Aarschot werd het Bremser - orgel (1646) weer op zijn oorspronkelijke plaats gebracht terwijl in Tessenderlo gekozen werd voor een onhistorische locatie.
Ook na de Contrareformatie werden nog doksalen gebouwd. De witte kalksteen van de gotische doksalen maakte plaats voor witte en zwarte marmer. Bewaarde voorbeelden in Renaissance – stijl zijn de kathedraal van Doornik en de kerk van Soignies. Bij dit laatste is te betreuren dat het Lachapelle orgel uit 1711 bij de harde restauratie van de kerk verloren is gegaan. Tot de rijke muziekgeschiedenis van deze kerk behoort de organist van dit orgel, Coquiel, wiens orgelboek de enige bron is voor het werk van Abraham Van den Kerckhoven.
Barokke doksalen werden o.a. gebouwd in Mechelen, Antwerpen en Brugge. In Brugge zijn er nog drie intacte ensembles doksaal met orgel: Sint Anna, Onze Lieve Vrouw, Sint Jacob. Het doksaal van de Sint-Salvatorkathedraal werd ingrijpend omgebouwd. In Antwerpen, waar alle stadskerken een doksaal hadden, behield alleen de Sint-Jacobskerk een intact ensemble met doksaal en orgel.

* Victor Timmer & Ton van Eck: Naar aanleiding van een autografische opdracht - over de contacten tussen Léon de Limminghe, Aristide Cavaillé-Coll en Charles Philbert

Een krachtig pleidooi voor het werk van Aristide Cavaillé-Coll werd gevormd door het in 1876 gepubliceerde boek over het nieuwe orgel in het Amsterdamse Paleis voor Volksvlijt, geschreven door Charles Philbert. Eén van de eerste exemplaren van het boek werd door de auteur direct na verschijnen verzonden aan graaf Léon de Limminghe, bovendien voorzien van een persoonlijke opdracht (zie Orgelkunst 34/3, p. 131). Dit was aanleiding nader in te gaan op de contacten tussen de graaf en Cavaillé-Coll, welke verder reiken dan alleen de bouw van de twee orgels in Gesves, en met Charles Philbert. Ook Philbert en De Limminghe blijken elkaar te hebben gekend, al is het langs een heel andere weg: ze hebben circa 30 jaren tevoren samen onderwijs gevolgd op het toentertijd befaamde Jezuīeten-pensionnaat in Fribourg (CH). Kunstuitingen vormden in woord en daad een belangrijk onderdeel van het curriculum, met name muziek, waarbij beide jongelieden samen in enkele ensembles actief waren. Plannen rond 1875 voor de bouw van een nieuw conservatorium-orgel in Brussel door Cavaillé-Coll waren ongetwijfeld de reden dat een select aantal Belgen (waaronder de graaf) direct na verschijnen het boek van Philbert ontving, ongetwijfeld om een beter draagvlak te verkrijgen voor het project. De realisatie daarvan en wellicht ook de autograaf in het boek zullen mogelijk tot een hernieuwd contact tussen beide ‘pensionnaires’ hebben geleid, al is hierover vooralsnog niets met zekerheid bekend.

*Gilbert Huybens: Jean-Pierre Felix 70 jaar

Overlopen we de Belgische orgelliteratuur van de afgelopen veertig jaar, dan is Jean-Pierre Felix daarin een begrip. Zijn naam staat garant voor: gedreven werkijver, grondig archiefonderzoek, degelijk onderbouwde studies en een vlotte pen. Zijn indrukwekkend œuvre, tientallen boeken en honderden artikels, maar ook zijn niet aflatend enthousiasme, wekken evenveel bewondering als verwondering.

*Joost Vermeiren: Orgelkunst feest in de Gentse Sint-Baafskathedraal

Verslag van het concert dat Orgelkunst organiseerde in de Sint-Baafskathedraal n.a.v. 35 jaar Orgelkunst en de presentatie van de 2cd-box met het integraal orgelwerk van Gabriël Verschraegen (1919-1981) in aanwezigheid van o.m. Mgr. Luc Van Looy en Vlaams minister van cultuur Joke Schauvlieghe.

actualia

* Orgelbesprekingen

Het Bremserorgel (1646) van de Onze-Lieve-Vrouwkerk te Aarschot
Het Forster en Andrews-orgel uit 1865 in de Sint-Salvatorkerk te Harelbeke
Het orgel van de Sint-Lambertuskerk te Beverlo

* Nieuwe partituur- en cd-uitgaven

* Inhoudsoverzicht internationale orgeltijdschriften