Luk Bastiaens, De orgels in de Sint-Baafskathedraal te Gent van 1913 tot heden

Het eerste deel van dit artikel over de historiek van de orgels in de Sint-Baafskathedraal te Gent eindigde met het relaas over de bouw van een nieuw pneumatisch vierklaviersorgel dat orgelbouwer Georges Cloetens (1871-1949) uit Brussel in 1913 plaatste. Hij voorzag het instrument van een elektrische windvoorziening en re-integreerde een aantal oudere registers.
De orgelbouwfirma Johannes Klais uit Bonn lanceert in 1935 het idee om een deel van het orgel van de Wereldtentoonstelling 1935 te Brussel als koororgel aan te wenden voor de Gentse kathedraal. De onderhandelingen met de firma Klais verlopen gunstig en worden geconcretiseerd in een overeenkomst van 4 december 1935. Het vernieuwde orgel waarbij het transeptorgel wordt geïntegreerd, wordt op woensdag 30 september 1936 in gebruik genomen met o.m. een orgelconcert door Flor Peeters.
Het orgel van de Sint-Baafskathedraal heeft te lijden gehad onder WO II. Op 22 december 1948 ondertekenen de leden van de kerkfabriek, architect Valentin Vaerwyck en orgelbouwer Jos. Loncke een Schatting der oorlogschade aan het kerkorgel door ontploffing van obusen in de kathedraal bij de Duitsche aftocht in 1944.
Op 16 juli 1954 dient de orgelbouwfirma Jos. Loncke en Zonen een offerte in voor o.m. ingrijpende herstellingen aan de grote frontpijpen van de oude Prestant 16'. In de periode 1988-1996 worden een reeks grote herstellingswerken voorzien die achtereenvolgens in verschillende fasen door de firma Loncke Orgelbouw worden uitgevoerd. Sedert 1998 staat de firma Andriessen Orgelbouw uit Menen in voor het onderhoud. In 2013 werd het instrument volledig gereinigd en technisch op punt gesteld.
Het Sint-Baafsorgel telt 90 registers die verdeeld zijn over vijf klavieren en pedaal.
In de crypte van de kathedraal staan ook twee kleinere instrumenten opgesteld. Het eerste orgel met acht registers werd in 1965 door Loncke orgelbouw vervaardigd en bevat ouder pijpwerk afkomstig uit het orgel van Ressegem (Herzele).
Een tweede instrument werd in 1975 gebouwd door Patrick Collon voor de abdij Maria Madiatrix te Hemelgem. In 1988 bestemden de zusters van de abdij dit tweeklaviersinstrument met 7 registers voor de Sint-Baafskathedraal. Het werd naderhand omgebouwd door de Loncke Orgelbouw N.V.

Johan Zoutendijk, De Atlas Goetghebuer, een unieke bron van documentatie over (verdwenen) Gentse orgels

Op zoek naar beeldmateriaal over/van een Gents orgel werd ik, meer dan 15 jaar geleden, geattendeerd op de Atlas Goetghebuer. Het betreft een verzameling iconografisch materiaal over Gent die onder meer aquarellen, tekeningen, gravures, medailles en stadsplattegronden omvat. De collectie wordt in het Gentse stadsarchief bewaard. De vondst van enkele onbekende tekeningen prikkelde mij om de hele verzameling door te nemen en een inventaris te maken van alle documenten waarop orgels zijn afgebeeld. Daarbij kregen niet alleen orgels waarover we dankzij schriftelijke bronnen zijn geïnformeerd een gezicht (Sint-Salvator, predikherenkerk), ook kwamen afbeeldingen van orgels boven water waarover nog niet gepubliceerd werd (recolletten, jezuïeten). Daarmee is meteen het belang van de Atlas Goetghebuer voor orgelhistorisch onderzoek duidelijk. De publicatie van een beknopte inventarislijst was aanleiding om een poging te doen om enkele verdwenen Gentse orgels, zoals afgebeeld in de Atlas, te situeren.

Dit artikel valt in twee delen uiteen: na een korte duiding van de Atlas volgt een lijst met afbeeldingen van orgels, geklasseerd per kerk/gebouw. Vervolgens wordt in een tweede deel aandacht besteed aan bijzonderheden ten aanzien van enkele verdwenen, verplaatste of verbouwde Gentse orgels.

Ludo Maeghe & Bart Wuilmus, Het Maximilien Van Peteghem-orgel (1865) in de Kunstacademie van Torhout 

Wie langs de Bruggestraat naar de stadskern van Torhout rijdt, merkt een merkwaardig okergeel geschilderd gebouwencomplex op, genaamd 'Ten Walle'. In de neogotische kapel van dat historische pand werd door de Torhoutenaren op zondag 15 september 2019 de restauratie van het Maximilien Van Peteghem-orgel uit 1865 gevierd. Sinds enkele jaren is deze site in gebruik als Kunstacademie, waarbij de gebouwen en het historische orgel op deze plek een bewogen geschiedenis kenden. In meerdere opzichten is het hierdoor een belangrijk instrument. Bij dit artikel van Ludo Maeghe voegde Bart Wuilmus nog enkele bevindingen en indrukken toe.

Paul Peeters, Een voorstel van Cavaillé-Coll uit 1845 voor een nieuw te bouwen orgel in de Sint-Jozefkerk te Brussel: een plan van zijn eerste instrument in België

Zoals bekend is het eerste orgel dat Aristide Cavaillé-Coll voor België bouwde, het instrument in de Sint-Niklaaskerk te Gent dat in maart 1856 in gebruik werd genomen. Bij toeval vond ik in het Cavaillé-Coll-archief een ouder voorstel voor een nieuw te bouwen orgel en wel voor de Sint-Jozefkerk te Brussel. Het contract werd echter niet aan Cavaillé-Coll gegund maar aan Hippolyte Loret. Die leverde in 1848 een orgel dat in de jaren 1930 werd onderhouden door Emile II Kerkhoff en in 1953 verbouwd en uitgebreid werd door Hubert Van de Loo uit Leuven. Volgens Jean-Pierre Felix is de originele dispositie uit 1848 onbekend. De kas met front doet denken aan die in de Brusselse Finisterraekerk. In 1953 is de onderkas gewijzigd en zijn twee grote orgeldelen met vrij opgestelde frontpijpen aan weerszijden toegevoegd. In 1994 was het gebouw een Syrisch-orthodoxe kerk, voorheen was het de kerk van de paters redemptoristen.

Boekbespreking: Het Maakzel van Agricola / CD-bespreking: J.S. Bach, Organ Works 2 & 3 - Jean Luc Thellin